Międzynarodowy Festiwal Sztuk Dawnych im. Izabeli Branickiej / Izabela Branicka International Festival of Early Arts jest platformą prezentacji kultury, sztuki i muzyki dawnej w nawiązaniu do świetności kulturalnej Wersalu Północy jak zwano wyjątkową rezydencję białostocką Hetmana W.K. Jana Klemensa Branickiego i jego żony Izabeli Branickiej z Poniatowskich, siostrą ostatniego Króla Polski — mecenasów kultury. Przedsięwzięcie w swoim pierwotnym zamyśle miało charakter artystycznej rekonstrukcji różnych elementów hucznych obchodów Imienin Izabeli (19 XI), aktualnie Festiwal ukazuje twórczość zarówno XVIII w. jak i epok wcześniejszych, rekonstruując dla współczesnych odbiorców kulturę, sztukę i muzykę dawną z wykorzystaniem dawnych stylów i technik wykonawczych. Charakter międzynarodowy imprezy nawiązuje do zagranicznej obsady muzyków w kapeli Branickiego i licznie zapraszanych artystów z głównych ośrodków muzycznych XVIII wiecznej Europy.

Białystok, pomimo rosnącej liczby inicjatyw z zakresu kultury, jeszcze kilkanaście lat temu nie posiadał znaczącego wydarzenia o wysokiej randze artystycznej poświęconego upamiętnieniu Izabeli (Elżbiety) Branickiej z domu Poniatowskiej, ważnego w historii naszego miasta mecenasa kultury i dobroczyńcy, której mecenat sprawił, iż stolica Podlasia stała się znaczącym ośrodkiem muzycznym i kulturalnym w skali całego kraju. Jednym z głównych założeń Festiwalu jest popularyzacja wiedzy na temat tego fragmentu dziejów naszego miasta, dzięki czemu wzbogaca on dotychczasowe postrzeganie historii Białegostoku, przedstawiając go jako ośrodek o ważnych dokonaniach na gruncie życia kulturalnego I Rzeczpospolitej. Festiwal poprzez organizację większości wydarzeń w Pałacu Branickich przybliża współczesnym kulturę i sztukę czasu powstania Polskiego Wersalu — najpiękniejszego zespołu pałacowo-ogrodowego w tej części Europy. Pomysłodawcą i Dyrektorem Festiwalu jest Mariusz Perkowski — Prezes Fundacji Pro Anima, zaś Dyrektorem Artystycznym Festiwalu — dr hab. Anna Moniuszko.

Od 2021 roku Międzynarodowy Festiwal Sztuk Dawnych im. Izabeli Branickiej działa w poszerzonej formule, z nowym podejściem do prezentacji szeroko pojętej muzyki dawnej – od średniowiecza aż po wiek XIX. Rozszerzona formuła Festiwalu to przede wszystkim szerszy zakres tematyczny oraz bogatszy repertuar, który nie tylko obejmuje wielką muzykę dworską, ale także przenika do mniej znanych, ale równie fascynujących przestrzeni, jak muzyka ludowa i świecka różnych epok. Od 2023 roku każda edycja Festiwalu zyskuje swoje hasło przewodnie, które wyznacza kierunek artystyczny i pozwala lepiej zrozumieć kontekst prezentowanych dzieł. W 2023 roku Festiwal odbył się pod hasłem „Muzyka spod strzechy i dworu”, skupiając się na świeckiej muzyce dawnej z całej Europy. Przed nami kolejna edycja w 2024 roku, której motyw przewodni to „Muzyka duszy”. Temat ten pozwoli nam zgłębić duchowy wymiar muzyki dawnych epok, odwołując się zarówno do tradycji religijnych, jak i głęboko osobistych, kontemplacyjnych przeżyć, jakie oferowała muzyka w dawnych wiekach.

Inauguracją Festiwalu będzie wyjątkowe wydarzenie — rekonstrukcja oprawy muzycznej Mszy Świętej z czasów Mikołaja Zieleńskiego — Missa s. Adalberti. Jest to niezwykła okazja do doświadczenia autentycznego brzmienia sakralnej muzyki polskiej i europejskiej XVII wieku. Kolejny koncert nawiązywać będzie do życia i czasów patronki Festiwalu, Izabeli Branickiej, a będzie to koncert znakomitego czeskiego zespołu Collegium Marianum oraz barytona Tomáša Šelca, którzy wykonają utwory czeskiego baroku. Podczas kolejnego koncertu zespół Jerycho zabierze nas w podróż po muzycznych ścieżkach sarmackiej duchowości, wykonując pieśni i hymny o tematyce maryjnej z XVII wieku, ukazując tym samym bogactwo polskiej tradycji muzycznej. Zespół Schola Cantorum Riga z Łotwy, wraz z saksofonistą Davisem Jurkiem, zaprezentuje koncert na zakończenie festiwalu – „Muzyka Duszy – chorał i dźwięki muzyki świata”. To wydarzenie połączy tradycyjne brzmienie męskich głosów z dźwiękami współczesnych instrumentów, tworząc przestrzeń, w której duchowość spotka się z nowoczesnością. Finałowy koncert będzie zatem swoistą „muzyczną modlitwą”, idealnym zwieńczeniem edycji poświęconej „Muzyce duszy”. Jesteśmy przekonani, że tegoroczna edycja Festiwalu Sztuk Dawnych im. Izabeli Branickiej będzie wyjątkowym doświadczeniem, które pozwoli naszym słuchaczom nie tylko obcować z muzyką dawną, ale też odkryć jej głębokie, duchowe wymiary.